หากคุณเป็นคุณพ่อคุณแม่มือใหม่ที่เพิ่งเลี้ยงสุนัขแล้วพบว่าอวัยวะเพศสุนัขตัวเมียบวม ยินดีด้วยค่า!! น้องหมาของคุณโตเป็นสาวและพร้อมสืบพันธุ์ออกลูกออกหลานได้แล้ว เวลาผ่านไปรวดเร็วจริง ๆ เมื่อวันก่อนเพิ่งพาไปฉีดวัคซีนเข็มสุดท้ายเอง วันนี้กาโตะเนี้ยบจะพาคุณผู้อ่านมาทำความเข้าใจเรื่องสุนัขเป็นฮีทขั้นพื้นฐานและการจัดการเบื้องต้น พร้อมตอบคำถามคาใจชาวเน็ต สุนัขเป็นฮีทกี่วัน ฤดูผสมพันธุ์เดือนไหน ผสมกี่ครั้งถึงจะติด ตามมาเลย
สุนัขผสมพันธุ์ อายุเท่าไหร่
สุนัขแต่ละสายพันธุ์เข้าสู่วัยเจริญพันธุ์ช้าเร็วแตกต่างกันไป จากการรวบรวมข้อมูลพบว่า
สุนัขพันธุ์เล็ก เช่น ชิวาว่า มิเนเจอร์ มอลทีส พบการเป็นฮีทครั้งแรกได้เร็วที่สุดเมื่ออายุประมาณ 4 เดือน และรอบของการเป็นสัดมีความถี่ได้ถึง 3 ครั้งภายใน 1 ปี
สุนัขขนาดกลาง เช่น ไทยบางแก้ว ไทยหลังอาน โดยส่วนใหญ่แล้วเป็นฮีทครั้งแรกที่อายุประมาณ 6 เดือน มักจะเป็นสัดทุก ๆ 6 เดือน หรือปีละ 2 ครั้ง
สุนัขขนาดใหญ่ เช่น โกลเด้นท์ รีทรีฟเวอร์ ร็อตไวเลอร์ เยอรมัน เชพเพิร์ด พบการเป็นฮีทครั้งแรกเมื่ออายุประมาณปีครึ่งจนถึง 2 ปี (18 เดือน – 24 เดือน) และพบการเป็นสัดปีละ 1 ครั้ง
สุนัขเป็นฮีทมีอาการอย่างไร
อาการที่มักพบคืออวัยวะเพศสุนัขตัวเมียบวม อย่างไรก็ตามในการเป็นสัดครั้งแรกเจ้าของมักจะไม่เห็นอาการนี้ อาการที่ชัดเจนกว่าก็คือมีของเหลวสีเลือด ออกมาจากอวัยวะเพศ ติดตามพื้นหรือที่นั่ง หากเราไม่สามารถดูออกว่าสุนัขตัวเมียของเราเป็นสัดหรือไม่ มักจะมีอยู่ 1 ตัว ที่สามารถบอกได้แม่นยำมากกว่าใครนั่นก็คือ สุนัขตัวผู้นั่นเอง ช่วงนี้เราจะสังเกตเห็นได้ง่าย ๆ เลยว่าตัวผู้จะตามติดตัวเมียที่เป็นสัดไม่ห่าง
อาการอื่น ๆ ที่พบเจอได้แก่ ฉี่กะปริดกะปรอย ไม่เป็นที่เป็นทาง นี่อาจเป็นสัญญาณหนึ่ง (marking) ที่เธอทำเอาไว้เพื่อบอกสุนัขตัวอื่น ๆ ว่า “เราพร้อมแล้วนะ มาหาเราสิ”
ความอยากอาหารเปลี่ยนไป บางตัวกลายเป็นสุนัขตะกละ บางตัวกลายเป็นสุนัขที่ช่างเลือกขึ้นมาซะอย่างงั้น
กระสับกระส่าย อารมณ์ฉุนเฉียว เอาแน่เอานอนไม่ได้ นี่ก็เป็นผลมาจากการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนที่เกิดขึ้นระหว่างเป็นสัดนั่นเอง
หาทางหนีออกจากบ้านเพื่อไปหาตัวผู้ เป็นการกระทำตามสัญชาตญาณของสิ่งมีชีวิต ถ้าไม่อยากให้น้องท้องก็ควรจะปิดล็อกทางออกทุกทางในบ้านให้ดีในช่วงที่น้องเป็นสัด
อวัยวะเพศสุนัขตัวเมียบวมกี่วัน
ก่อนจะตอบคำถามนี้ได้ต้องเข้าใจวงรอบการเป็นสัดของสุนัขก่อน ใน 1 รอบการเป็นสัดของสุนัขจะมีทั้งหมด 4 ระยะดังนี้
Pro-estrus
ระยะนี้แหละที่จะเริ่มสังเกตเห็นสุนัขเป็นฮีท อวัยวะเพศสุนัขตัวเมียบวมอย่างเห็นได้ชัด มีของเหลวคล้ายเลือดออกมาให้เห็น ถ้าสุนัขตัวผู้เริ่มมาวนเวียนใกล้ ๆ ก็ยิ่งชัดเจนว่าน้องกำลังเป็นสัดอยู่นะ แต่ระยะนี้น้องจะยังไม่ยอมรับการผสม น้องจะมีการเล่นตัวเล็กน้อย จะหยอกจะล้อเล่นกับตัวผู้ แต่ถ้าขึ้นเมื่อไหร่ โดนแยกเขี้ยวและขู่ใส่แน่ ๆ สุนัขเป็นฮีทระยะนี้ประมาณ 9 วัน
ทีมไม่อยากให้สุนัขท้อง
จดจำวันที่พบสุนัขแสดงอาการเป็นสัด ให้นับเป็น “วันแรก” เอาไว้ก่อน ถ้าเป็นไปได้ให้ขังแยกออกจากตัวผู้ตั้งแต่วันนั้นเลย เพราะเราไม่อาจรู้ได้เลยว่าจริง ๆ แล้วสุนัขเป็นสัดมาแล้วกี่วัน
ทีมอยากให้สุนัขท้อง
ขึ้นอยู่กับความต้องการของเจ้าของว่าอยากให้ผสมตามธรรมชาติ หรือผสมเทียม หากเลือกน้ำเชื้อพ่อพันธุ์เอาไว้แล้วต้องไปตรวจฮอร์โมนเพื่อหาวันผสมที่เหมาะสมกับผู้เชี่ยวชาญ
Estrus
ระยะนี้คือระยะที่สุนัขตัวเมียพร้อมจะให้ตัวผู้ผสมพันธุ์แล้ว ไม่มีการเล่นตัวอีกต่อไป จะสังเกตเห็นว่าอวัยวะเพศสุนัขตัวเมียบวมน้อยลง ของเหลวที่ไหลออกมาก็น้อยลงและสีจางลงมาก สิ่งที่เกิดขึ้นภายในร่างกายสุนัขก็คือสุนัขมีการตกไข่ (มักจะเกิด 1-2 วันแรกหลังจากเข้าสู่ระยะนี้) และใช้เวลาอีก 2-3 วันในการพัฒนาให้พร้อมผสมกับสเปิร์ม และไข่จะฝ่อไปหากไม่มีการผสมใน 3 วัน รวมระยะเวลาสุนัขเป็นฮีทในช่วงนี้ประมาณ 9 วัน
ทีมไม่อยากให้สุนัขท้อง
จาก “วันแรก” ให้นับไปประมาณ 3 สัปดาห์ ก็จะจบช่วงฮีทพอดี พอสุนัขเข้าช่วงนี้อวัยวะเพศจะบวมน้อยลง เจ้าของบางคนเข้าใจผิดคิดว่าสุนัขหายเป็นสัดก็เลยปล่อยน้องออกไปเจอตัวผู้ พลาดท้องมาหลายรายแล้ว
ทีมอยากให้สุนัขท้อง
ทีมผสมธรรมชาติก็ปล่อยผสมได้เท่าที่สุนัขตัวเมียยอมได้เลย ส่วนทีมผสมเทียมหากไปปรึกษาผู้เชี่ยวชาญก็คงได้วันผสมที่แน่นอนแล้ว จะผสมกี่ครั้งขึ้นอยู่กับเงินในกระเป๋าของเรา
Metestrus
ระยะนี้สุนัขไม่มีอาการอวัยวะสุนัขเพศเมียบวมหรือเลือดไหลออกจากช่องคลอดอีกต่อไป สุนัขตัวเมียไม่ยอมให้ตัวผู้ขึ้นผสม การเปลี่ยนแปลงภายในที่เกิดขึ้นก็คือ ส่วนที่เหลืออยู่บนรังไข่ (Corpus luteum) จะสลายไป ระยะนี้จะคงอยู่ไปประมาณ 60-80 วัน
ถ้าหากสุนัขผสมพันธุ์ติด ส่วนที่เหลืออยู่บนรังไข่ (Corpus luteum) จะไม่สลายไปและทำหน้าที่สร้างฮอร์โมนโพรเจสเทอโรน (Progesterone) เพื่อให้การตั้งครรภ์ดำเนินไปได้อย่างราบรื่น
ทีมไม่อยากให้สุนัขท้อง
ถ้าในขั้นตอนที่แล้วสุนัขหลุดออกไปผสมกับตัวผู้แล้วล่ะก็งานเข้าแล้วล่ะเพราะถามหาทางแก้ในตอนนี้ต้องบอกเลยว่ามีแต่ทางเลือกที่เสี่ยงกับชีวิตของสุนัขทั้งนั้น เช่น การทำหมันตอนเป็นสัด อาจทำให้สุนัขเสียเลือดเยอะและไม่ใช่ว่าทุกที่จะรับทำ หรือการฉีดยาคุมฉุกเฉิน (Estradiol Cypionate) คนละตัวกับยาคุมทั่ว ๆ ไป มีผลข้างเคียงรุนแรงอย่างเช่น กดการทำงานของไขกระดูก มดลูกอักเสบ1 ซึ่งการรักษาแพงกว่าค่ายาฉีดหลายเท่าตัวแน่นอน ทางที่ดีที่สุดอาจจะเป็นการทำใจยอมรับ
ทีมอยากให้สุนัขท้อง
ถ้าผสมติดขั้นตอนต่อมาคือการเตรียมตัวฝากท้องสุนัขกับคุณหมอ ให้คุณหมอช่วยดูแลระหว่างตั้งครรภ์ อ่านเพิ่มเติมการฝากท้องสุนัขได้ในบทความเรื่องสุนัขท้องกี่เดือน
Anestrus
ระยะพัก สุนัขไม่มีอาการเป็นสัด ไม่มีฮอร์โมนต่าง ๆ มาโน้มนำให้สุนัขแสดงพฤติกรรมแปลก ๆ อีกต่อไป ระยะนี้จะดำเนินไปอย่างน้อย 3 เดือน
ทีมไม่อยากให้สุนัขท้อง
ระยะนี้เป็นช่วงที่เหมาะสมในการทำหมันสุนัขมากที่สุด ใครที่ตัดสินใจแน่วแน่แล้วว่าไม่ต้องการให้สุนัขตัวนี้สืบพันธุ์ การทำหมันคือทางเลือกที่ดีที่สุด เพราะนอกจากจะช่วยหยุดสืบทอดทายาทแล้วการทำหมันยังช่วยลดโอกาสในการเกิดมะเร็งเต้านมในอนาคตอีกด้วย2
ทีมอยากให้สุนัขท้อง
ควรใช้ช่วงเวลานี้ในการเตรียมความพร้อมของพ่อพันธุ์และแม่พันธุ์ เตรียมความพร้อมในด้านร่างกาย เตรียมความพร้อมเรื่องวัคซีน ควรกระตุ้นวัคซีนให้ครบก่อนการเป็นสัดในรอบถัดไป เลือกพ่อแม่ที่ปลอดโรคทางพันธุกรรมและโรคติดต่อร้ายแรง
คำถามยอดฮิต
ฤดูผสมพันธุ์สุนัข เดือนไหน
สุนัขไม่เลือกฤดูในการผสมพันธุ์ สุนัขตัวเมียจะผสมพันธุ์เมื่อร่างกายตัวเองพร้อมรับการผสมพันธุ์ ซึ่งเป็นผลมาจากการถูกกระตุ้นจากฮอร์โมนในร่างกาย สุนัขแต่ละตัวก็จะมีรอบการเป็นสัดแตกต่างกันไปและไม่สามารถเลือกฤดูที่จะเป็นสัดได้เอง
สุนัขผสมพันธุ์กี่ครั้งถึงจะติด
ไม่ได้ขึ้นกับจำนวนครั้ง ขึ้นอยู่กับว่าผสมถูกวันหรือไม่ ถ้าสุนัขผสมในวันที่ไข่เจริญเต็มที่พอดี ผสมครั้งเดียวก็ติดได้
สุนัขเป็นฮีทกี่วัน
หากนับตั้งแต่พบอาการอวัยวะเพศสุนัขตัวเมียบวม (ระยะ Proestrus – Estrus) มีเลือดออกไปจนกระทั่งพร้อมผสม ก็จะอยู่ประมาณ 18 วัน หรือเป็นเลขจำง่าย ๆ ประมาณ 3 สัปดาห์ หลังจากนี้ก็จะเป็นระยะปลอดภัยที่สุนัขไม่ยอมให้ผสมพันธุ์แล้ว
ส่งท้าย
เราอยากให้คุณพ่อคุณแม่มือใหม่ที่เลี้ยงสุนัขได้เตรียมความพร้อมก่อนที่จะเริ่มเลี้ยงสุนัขทุกตัว เรื่องอวัยวะเพศสุนัขตัวเมียบวม สุนัขเป็นฮีท เป็นอีกเรื่องหนึ่งที่เจ้าของสุนัขตัวเมียทุกคนได้เจอแน่นอน
การวางแผนล่วงหน้ากับชีวิตของสุนัขจึงเป็นสิ่งที่เราแนะนำ เพราะมันจะทำให้ชีวิตของเราง่ายขึ้นเยอะ หากเรามาต้องมาแก้ไขและนั่งกังวลในสิ่งที่มันผิดพลาดไปแล้ว มันจะทำให้เราต้องเสียทั้งเวลา เสียอารมณ์ เสียเงินได้อีกเยอะแน่นอน ถ้าตั้งใจไม่อยากให้น้องมีทายาท สามารถปรึกษาคุณหมอใกล้บ้านได้เลยนะ คุณหมอพร้อมที่จะให้คำแนะนำอยู่แล้ว
อ้างอิง
- https://www.sciencedirect.com/topics/veterinary-science-and-veterinary-medicine/estradiol-cypionate
- https://pets.webmd.com/reasons-spay-neuter-pet#1
- https://vcahospitals.com/know-your-pet/estrus-cycles-in-dogs
- https://vet.kku.ac.th/physio/DOG%20PDF/9%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%9C%E0%B8%AA%E0%B8%A1%E0%B8%9E%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8%98%E0%B8%B8%E0%B9%8C.pdf
